Erişilebilirlik (Accessibility) Odaklı Web Tasarım Rehberi

Erişilebilirlik Neden Önemli?

1. Herkes İçin Adaletli Bir Deneyim Sağlar: Engelli kullanıcılar da internetin nimetlerinden faydalanmalı. Topluma kazandırılması noktasında çok öenmli bir husus olduğunu düşünüyorum.

   • Görme engelli bir kişi, ekran okuyucu ile bir alışveriş sitesinde gezinip alışveriş yapabilmeli.
   • İşitme engelli bir birey, bir eğitim videosunu altyazı ile izleyebilmeli.

2. Kapsayıcı Bir Toplum Yaratır: Web erişilebilirliği, sosyal adaleti destekler. Bu, herkesin bilgiye eşit şekilde erişmesini sağlar.

3. SEO ve Yasal Avantajlar Sağlar:

   • Erişilebilir siteler, arama motorları tarafından daha iyi indekslenir.
   • Birçok ülkede erişilebilirlik yasalarla zorunlu hale gelmiştir (örneğin, ABD’deki ADA ve Avrupa’daki EN 301 549 standartları).

Nasıl Daha Erişilebilir Bir Web Sitesi Yapılır?

1. Algılanabilirlik: Herkes İçeriği Görebilmeli ve Duyabilmeli

• Görseller İçin Alternatif Metin (Alt Text): Resimlere kısa ve net açıklamalar ekle. Örneğin:
  • “Elma ağacında kırmızı elmalar” yerine “Elma ağacında dört kırmızı elma” gibi daha bilgilendirici ol.
• Videolar İçin Altyazı ve Transkript: Videolarına mutlaka altyazı ekle. İşitme engelli bireyler veya sessiz bir ortamda izleyenler için bu şart.
• Ses İçeriği İçin Transkriptler: Podcast gibi ses içeriklerinde yazılı metin sun. Böylece işitme engelli kişiler içeriği okuyabilir.

2. Kullanılabilirlik: Herkes Siteni Kolayca Kullanabilmeli

• Klavyeyle Gezinme: Her buton ve menü klavyeyle kullanılabilir olmalı. Örneğin:
  • “Tab” tuşu ile menüden menüye atlama özelliği ekleyin.
• Büyük ve Tıklanabilir Alanlar: Butonların tıklanabilir alanlarını geniş tut. Dokunmatik ekran kullanan biri için bu büyük kolaylık sağlar.
• Ekran Okuyucular İçin Uyum: Tüm öğeleri, ekran okuyucular tarafından kolayca tanımlanabilir hale getir. Aria etiketlerini kullanmayı öğren.

3. Anlaşılabilirlik: İçerik ve Navigasyon Kolay Olmalı

• Net ve Basit Dil: Jargon kullanmaktan kaçın. Örneğin, “Giriş yap” yerine “Oturum aç” gibi sade ifadeler tercih et.
• Doğru Başlık Yapısı (H1, H2, H3): İçerik başlıklarını sıralı ve hiyerarşik düzenle.
  • Örnek:
    • H1: Ana Başlık
    • H2: Alt Başlık
    • H3: Alt Alt Başlık
• Yönlendirmeler: Örneğin, bir form hatası varsa, “E-posta adresiniz eksik” gibi açık bir mesaj göster.

4. Sağlamlık: Farklı Cihaz ve Tarayıcılarda Çalışmalı

• Responsive Tasarım: Mobil, tablet veya masaüstü gibi farklı cihazlarda sorunsuz çalışacak bir yapı oluştur.
• Tarayıcı Uyumluğu: Sitenizi Chrome, Safari, Firefox gibi popüler tarayıcılarda test edin.
• Teknoloji Desteği: Ekran okuyucular ve büyüteçler gibi yardımcı teknolojilerle uyumlu olduğundan emin olun.

Renk Kontrastı ve Tasarım Detayları

• Yeterli Renk Kontrastı Sağla: Yazıların arka planla kontrastı yeterli olmalı. Örneğin:
  • Siyah yazı + beyaz arka plan: Harika
  • Gri yazı + beyaz arka plan: Kötü
• Renk Körlüğüne Duyarlı Ol: Renkle vurgulanan bir bilgiyi sadece renkle bırakma, bir ikon ya da metinle de destekle. Örneğin:
  • “Yeşil işaret tamam, kırmızı çarpı eksik” yerine “Tamam ✓, Eksik ✗” gibi semboller ekle.

Erişilebilirlik ilkelerini ve uygulanabilecek çözümleri özetleyecek şekilde yapılandırılabilir. İşte örnek bir tablo:

Bu tablo, erişilebilirlik odaklı tasarım sürecinde dikkate alınması gereken temel unsurları kolayca gözden geçirmenizi sağlar. Zihinde canlanabilmesi açısından önemli olduğunu düşünüyorum. İsterseniz, tabloyu daha fazla ayrıntı sağlanabilir veya özel ihtiyaçlarınıza göre uyarlanabilir. 😊

Erişilebilirlik Testleri ve Araçları

1. WAVE (Web Accessibility Evaluation Tool)

   • WAVE, web sitenizin erişilebilirlik hatalarını hızlıca bulmanıza yardımcı olur. Araç, sayfa üzerinde vurgular yaparak sorunları görselleştirir ve düzeltme önerileri sunar.
   • Özellikle yeni başlayanlar için oldukça kullanıcı dostu bir araçtır.

2. Axe (Accessibility Testing Tool)

   • Axe, geliştiriciler için detaylı bir analiz sunar. Hem tarayıcı uzantısı hem de kod tabanlı versiyonları vardır.
   • Otomatik testler için kullanışlıdır ve WCAG uyumluluğunu kontrol eder.

3. Color Contrast Analyzer

   • Bu araç, web sayfanızdaki metinlerin ve grafiklerin renk kontrastını kontrol eder. Kullanıcıların doğru renk kontrastına sahip içerik oluşturmasına yardımcı olur.
   • Renk körlüğü veya görme bozukluğu olan kişiler için uygun kontrastları sağlar.

4. Google Lighthouse

   • Lighthouse, Google’ın tarayıcı uzantısıdır. Performans, SEO ve erişilebilirlik açısından sitenizi değerlendirir. Hem geliştiriciler hem de site sahipleri için kapsamlı bir araçtır.
   • Chrome tarayıcısında yerleşik olarak bulunur.

5. Tenon.io

   • Tenon, geliştiricilere yönelik erişilebilirlik testleri yapan profesyonel bir araçtır. API desteğiyle otomasyon sağlarken, hatalar hakkında detaylı bilgiler verir.
   • Ücretli bir araçtır, ancak kapsamlı bir erişilebilirlik analizi sunar.

6. [Keyboard Testing (Elle Klavye Testi)]

   • Klavye testleri için özel bir araç gerekmese de, bu manuel bir süreçtir. Web sitenizin tüm işlevlerini yalnızca klavye kullanarak test edin:
     • “Tab” tuşu ile menülerde gezinin.
     • Enter ile bağlantıları çalıştırın.
     • Klavyeyle formları doldurun ve kontrol edin.

7. Siteimprove Accessibility Checker

   • Siteimprove, erişilebilirlik hatalarını otomatik olarak bulur ve WCAG standartlarına göre düzeltme önerileri sunar.
   • Tarayıcı uzantısı olarak çalışır ve görsel olarak sezgisel bir arayüz sağlar.

8. Pa11y

   • Pa11y, açık kaynak kodlu bir erişilebilirlik test aracıdır. Komut satırından çalışır ve geliştiricilere özelleştirilmiş testler yapma imkanı tanır.
   • Daha teknik kullanıcılar için uygundur.

9. Accessibility Insights

   • Microsoft’un sunduğu bu araç, hızlı erişilebilirlik taramaları yapmak için kullanılır. Hem web hem de mobil uygulamalar için destek sunar.

10. NVDA (NonVisual Desktop Access)

    • Görme engelli kullanıcıların web sitenizi nasıl deneyimlediğini anlamak için ücretsiz bir ekran okuyucu olan NVDA’yı kullanabilirsiniz.

Bu araçlar, web sitenizin erişilebilirlik standartlarına uygun olup olmadığını anlamak ve iyileştirmek için harika araçlardır. Bağlantıları başlıkta linkledim. Kolaylıkla erişebilirsiniz. Her biri farklı bir alanı kapsadığı için, birden fazla aracı bir arada kullanmak en iyi sonuçları verecektir. 😊